Trong bối cảnh các hiệp định thương mại tự do như ASEAN và RCEP đang định hình lại bản đồ thương mại toàn cầu, Việt Nam và Indonesia nổi lên với lợi thế đặc biệt. Với nguồn tài nguyên dồi dào của Indonesia và mạng lưới 18 FTA mà hai nước đang cùng tham gia, xu hướng đa dạng hóa chuỗi cung ứng toàn cầu đang mở ra cơ hội vàng cho cả hai nền kinh tế.

Cơ hội từ mạng lưới thương mại tự do khu vực

Indonesia và Việt Nam đang tận dụng lợi thế từ việc cùng tham gia 8 hiệp định thương mại tự do chung, tạo nên mạng lưới ưu đãi đa tầng hiếm có. Ngoài RCEP - Hiệp định Đối tác Kinh tế Toàn diện Khu vực với 30% GDP toàn cầu - hai nước còn được hưởng lợi từ AFTA (Khu vực Mậu dịch tự do ASEAN) với thuế quan 0 - 5% và 6 hiệp định ASEAN+1 khác với các đối tác lớn như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Australia - New Zealand và Ấn Độ.

Lợi thế tích lũy từ nhiều FTA cho phép doanh nghiệp lựa chọn ưu đãi thuế quan tối ưu cho từng sản phẩm. Sau ba năm kể từ khi RCEP có hiệu lực (2022), hiệp định này đã góp phần thúc đẩy thương mại nội khối tăng trung bình khoảng 3%, trong khi AFTA giúp thương mại nội ASEAN đạt 21,2% tổng thương mại khu vực năm 2024. Theo Ngân hàng phát triển Châu Á (ADB), đến 2030, các FTA sẽ giúp nâng thu nhập thành viên thêm 0,6% và tạo ra khoảng 2,8 triệu việc làm mới.

Trong bối cảnh Hoa Kỳ áp thuế đối ứng 20% lên hàng hóa Việt Nam, mạng lưới FTA chung mang lại dư địa đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Thay vì phụ thuộc vào thị trường Mỹ (330 triệu dân), doanh nghiệp Việt Nam có thể hướng sang khối RCEP (2,3 tỷ dân) với mức thuế nhiều mặt hàng giảm từ 10 - 15% xuống chỉ còn 0 - 5%.

Nhà đầu tư Indonesia tại Việt Nam cũng được hưởng lợi kép: vừa tiếp cận thị trường trong nước với hơn 101 triệu dân, vừa tận dụng Việt Nam làm trung tâm xuất khẩu sang 17 thị trường khác trong mạng lưới FTA.

Tuy nhiên, bên cạnh ưu đãi thuế, các rào cản phi thuế quan vẫn là thách thức lớn. Doanh nghiệp phải chịu chi phí đáng kể để đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật, kiểm định vệ sinh và quy định Halal tại Indonesia. Cùng với đó, hệ thống logistics còn thiếu đồng bộ, thủ tục hải quan kéo dài, hạ tầng phân phối rời rạc, khiến chi phí vận chuyển chiếm tới 10 - 18% GDP ở nhiều nước ASEAN. Nếu không được tháo gỡ, những rào cản này có thể làm giảm đáng kể hiệu quả thực tế của các FTA, bất chấp ưu đãi thuế quan trên giấy tờ.

Lợi thế cho nhà đầu tư Indonesia

Quy tắc tích lũy RCEP nâng tầm lợi thế

RCEP tạo “quy tắc tích lũy” cho phép hàng hóa xuất xứ từ một nước thành viên được sử dụng làm nguyên liệu ở nước khác mà không mất ưu đãi. Tuy nhiên, nhà đầu tư Indonesia vẫn phải đáp ứng các điều kiện như tỷ lệ giá trị gia tăng hoặc thay đổi mã HS. Cơ chế tự chứng nhận xuất xứ trong RCEP cũng giúp doanh nghiệp giảm thủ tục hành chính so với các FTA truyền thống.

Lợi thế địa lý và logistics chiến lược

Tại Diễn đàn hợp tác an ninh lương thực Indonesia - Việt Nam (8/2025), đại diện Sở Công Thương TP.HCM nhấn mạnh cần tăng cường kết nối logistics, đặc biệt là cảng Cái Mép - Thị Vải với các cảng chính của Indonesia. Đại sứ Indonesia Denny Abdi cũng nhận định Việt Nam có thể trở thành điểm đầu vào chiến lược, vừa tiếp cận hơn 101 triệu dân trong nước, vừa mở rộng sang toàn ASEAN. Với 89 cảng biển thông thường và 10 cảng dầu khí, TP.HCM sau sát nhập đang khẳng định vị thế trung tâm logistics hàng đầu Đông Nam Á, tạo lợi thế dài hạn cho nhà đầu tư Indonesia khai thác thị trường khu vực và toàn cầu.