Theo Nghị định số 146/2025/NĐ-CP của Chính phủ, Bộ Công Thương đã phân cấp 47/87 nhiệm vụ, chiếm tới 54% nhiệm vụ quản lý xuất nhập khẩu về cho địa phương.

Tại tại toạ đàm “Triển khai phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực Công thương: Giải pháp đồng bộ - đồng hành - hiệu quả” mới đây, bà Trần Thanh Bình, Trưởng phòng Xuất xứ hàng hóa, Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công Thương đánh giá: Đây là một khối lượng nhiệm vụ "rất lớn" và là "một con số rất cao". 

KHÓ KHĂN VỀ NGUỒN LỰC NHÂN SỰ

Đáng chú ý, trong số 47 nhiệm vụ được phân cấp này, có 60 thủ tục hành chính, và riêng lĩnh vực xuất xứ hàng hóa đã chiếm tới 36 thủ tục hành chính. Lĩnh vực này được xem là rất đặc thù và chuyên môn cao, đòi hỏi sự am hiểu sâu về pháp luật ngoại thương, thương mại và các cam kết, quy định quốc tế.

Việc phân cấp được đánh giá rất cao, nhất là trong bối cảnh các thủ tục hành chính liên quan đến cấp Giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O) có yêu cầu thời gian giải quyết rất gấp: 6 tiếng đối với hồ sơ trực tuyến và 8 tiếng đối với hồ sơ giấy.

Bà Trần Thanh Bình, Trưởng phòng Xuất xứ hàng hóa, Cục Xuất nhập khẩu.

"Việc phân cấp lĩnh vực xuất nhập khẩu về địa phươg không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp, phân cấp còn giúp chính các địa phương nắm bắt rõ hơn về đặc thù và hoạt động sản xuất kinh doanh của thương nhân. Từ đó, góp phần nâng cao vai trò quản lý của địa phương và trở thành "cánh tay nối dài" của Bộ Công Thương trong việc đề xuất các giải pháp, cơ chế chính sách, thúc đẩy phát triển xuất khẩu bền vững".

Theo bà Bình, việc phân cấp này nhằm hỗ trợ cho các thương nhân tại chính địa bàn tiết kiệm thời gian và chi phí đi lại, tiết giảm được thủ tục hành chính.

Không chỉ hỗ trợ doanh nghiệp, phân cấp còn giúp chính các địa phương nắm bắt rõ hơn về đặc thù và hoạt động sản xuất kinh doanh của thương nhân. Từ đó, góp phần nâng cao vai trò quản lý của địa phương và trở thành "cánh tay nối dài" của Bộ Công Thương trong việc đề xuất các giải pháp, cơ chế chính sách, thúc đẩy phát triển xuất khẩu bền vững.

Tuy nhiên, đại diện Cục Xuất nhập khẩu cũng nhìn nhận: phân cấp một lĩnh vực chuyên môn cao như xuất nhập khẩu trong thời gian ngắn đặt ra không ít thách thức cho địa phương. “Bản thân chúng tôi cũng có những lúng túng, địa phương là đơn vị được phân cấp, phân quyền còn lúng túng hơn rất nhiều”, bà Bình nêu thực tế.

Trong giai đoạn đầu, hầu hết tất cả các địa phương đều có những điểm vướng mắc trong lĩnh vực xuất nhập khẩu.

Đầu tiên, đó là hoàn thiện về cơ sở pháp lý. Khi được giao cho Ủy ban nhân dân cấp tỉnh, đặc biệt đối với lĩnh vực về xuất xứ hàng hóa, địa phương cần triển khai cơ sở pháp lý để phân cấp hoặc ủy quyền cho một cơ quan, tổ chức cấp C/O.

Tính đến thời điểm này, có 18/34 địa phương là Sở Công thương các tỉnh được phân cấp hoặc ủy quyền giao cho nhiệm vụ xuất xứ. Như vậy, vẫn còn hơn 10 địa phương cần phải hoàn thiện thủ tục pháp lý.

Vướng mắc tiếp theo, đó là khó khăn về nguồn lực nhân sự. Xuất nhập khẩu là mảng chuyên môn liên quan đến hợp tác quốc tế, ngoại thương, nghiệp vụ logistics... đòi hỏi trình độ và ngoại ngữ cao. Việc sắp xếp nhân sự phù hợp tại các địa phương, đặc biệt là các tỉnh sáp nhập, là một thách thức lớn.

Thách thức khác là hạ tầng kỹ thuật số. Lĩnh vực xuất nhập khẩu có 36 thủ tục hành chính triển khai toàn trình trên hệ thống điện tử. Do đó, các địa phương cần xây dựng cơ sở hạ tầng kỹ thuật số để hỗ trợ tối đa cho doanh nghiệp và cán bộ xét duyệt.

HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH, ĐỒNG HÀNH TOÀN DIỆN

Trước các khó khăn trên, để hỗ trợ cho các địa phương có thể tiếp cận và triển khai một lĩnh vực đặc thù như vậy trong một thời gian ngắn, Cục Xuất nhập khẩu cho biết đã triển khai đồng bộ ba giải pháp để hỗ trợ và đồng hành cùng địa phương, đảm bảo việc triển khai được thuận lợi.

Thứ nhất, kịp thời gửi văn bản hướng dẫn từ cấp Bộ đến UBND cấp tỉnh, và từ cấp Cục đến Sở Công thương, đơn vị chức năng tại địa phương, ngay từ ngày 1/7 (thời điểm Nghị định 146 bắt đầu có hiệu lực).

Thứ hai, tổ chức các hội nghị, hội thảo tại ba khu vực (Bắc, Trung, Nam) để địa phương tham gia đầy đủ và thuận tiện. Đặc biệt, đã tổ chức các lớp chuyên sâu kéo dài 3 ngày (ví dụ tại Tây Ninh), dành ưu tiên cho các cán bộ có thẩm quyền ký hoặc xét duyệt hồ sơ, giúp họ hiểu kỹ, hiểu rõ về chuyên môn, nghiệp vụ xuất xứ hàng hóa.

Thứ ba, tổ chức các buổi làm việc trực tiếp tại các tỉnh như Bắc Ninh, Hải Phòng, Hà Nội, Điện Biên... tùy theo nhu cầu đặc thù của địa phương. Ngoài ra, Cục còn thiết lập các nhóm Zalo/Viber để trực tiếp trả lời, giải quyết vướng mắc ngay lập tức khi địa phương triển khai công tác cấp C/O và các lĩnh vực khác.

Dù có những khó khăn, song bà Bình khẳng định không có rào cản giữa Trung ương và địa phương. Minh chứng là Lạng Sơn và Hải Phòng đã bắt đầu thực hiện việc cấp C/O từ ngày 1/9, trở thành hai địa phương đi đầu cả nước. Nhờ sự nỗ lực, sau 4 tháng triển khai, các địa phương đã "dần dần bắt được nhịp" và thực hiện công việc "khá đồng đều và tương đối".

Nhận định việc phân cấp là "câu chuyện dài hạn" và sẽ còn nhiều vấn đề phát sinh, Cục Xuất nhập khẩu cam kết tiếp tục giữ vai trò đồng hành cùng địa phương.

Trong thời gian tới, Cục sẽ tập trung vào hoàn thiện cơ chế, chính sách. Cụ thể, xây dựng Dự thảo Nghị định mới thay thế Nghị định 69/2018/NĐ-CP về quản lý ngoại thương, đã gửi Bộ Tư pháp thẩm định. Dự thảo sẽ có hướng dẫn rõ ràng hơn về nghiệp vụ xuất nhập khẩu và quy trình xin ý kiến các bộ, ngành liên quan, giúp địa phương đỡ lúng túng khi xử lý hồ sơ.

Bên cạnh việc hoàn thiện cơ chế, chính sách, Bộ sẽ tiếp tục đồng hành cùng địa phương cả về công việc lẫn con người. Đặc biệt, trong bối cảnh thương mại quốc tế thay đổi liên tục và khó lường, Cục sẽ cung cấp hướng dẫn cụ thể theo từng hồ sơ, đảm bảo phù hợp với pháp luật Việt Nam, cam kết quốc tế, và tạo điều kiện thuận lợi nhất cho doanh nghiệp phát triển.

Bà Bình khẳng định: “Việc phân cấp mạnh mẽ này không chỉ là sự chuyển giao về mặt hành chính, mà còn là sự tăng cường năng lực và chủ động cho địa phương, tạo đà cho sự phát triển bền vững của hoạt động xuất khẩu trong thời gian tới”.

Nguồn: TBKTVN