Từ Trung Quốc, Mỹ đến Liên minh châu Âu, sản lượng gạo đang giảm và đẩy giá gạo lên cao đối với hơn 3,5 tỉ người trên toàn cầu, đặc biệt là ở Châu Á-Thái Bình Dương – nơi tiêu thụ 90% lượng gạo của thế giới .

Theo Fitch Solutions, thị trường gạo toàn cầu sẽ ghi nhận mức thiếu hụt lớn nhất trong hai thập kỷ vào năm 2023. Và sự thâm hụt ở mức độ này đối với một trong những loại ngũ cốc được trồng nhiều nhất trên thế giới sẽ gây tổn hại cho các nhà nhập khẩu lớn, theo CNBC.

Nhà phân tích Charles Hart của Fitch Solutions cho biết: “Ở cấp độ toàn cầu, tác động rõ ràng nhất của tình trạng thiếu hụt gạo vẫn là giá gạo ở mức cao kỷ lục”.

Giá gạo dự kiến ​​sẽ duy trì ở mức cao hiện tại cho đến năm 2024, theo báo cáo của Fitch Solutions Country Risk & Industry Research vào ngày 4/4.

Theo báo cáo này, giá gạo trung bình là 17,3 USD/cwt cho đến năm 2023 và sẽ chỉ giảm xuống còn 14,5 USD/cwt vào năm 2024. Cwt là đơn vị đo lường cho một số mặt hàng như gạo, 1cwt = 45.4 kg.

Ông Hart cho biết: “Do gạo là mặt hàng lương thực chủ lực tại nhiều thị trường Châu Á, nên giá cả là yếu tố chính quyết định lạm phát lương thực và an ninh lương thực, đặc biệt là đối với các hộ gia đình khó khăn nhất.”

Báo cáo dự báo năm 2022/2023 thế giới sẽ thiếu hụt 8,7 triệu tấn gạo. Đánh dấu mức thâm hụt gạo toàn cầu lớn nhất kể từ năm 2003/2004, khi thị trường gạo toàn cầu có mức thâm hụt 18,6 triệu tấn.

Căng thẳng nguồn cung 

Nguồn cung gạo bị thiếu hụt do chiến tranh đang diễn ra ở Ukraine, cũng như thời tiết xấu ở các nền kinh tế sản xuất lúa gạo như Trung Quốc và Pakistan.

Trong nửa cuối năm ngoái, nhiều vùng đất nông nghiệp ở nước sản xuất lúa gạo lớn nhất thế giới, Trung Quốc, đã bị ảnh hưởng bởi lũ lụt và mưa lớn vào mùa hè . 

Theo công ty phân tích nông nghiệp Gro Intelligence, lượng mưa tích lũy ở tỉnh Quảng Tây và Quảng Đông, trung tâm sản xuất lúa gạo lớn của Trung Quốc, cao thứ hai trong vòng 20 năm qua.

Tương tự, tại Pakistan - nơi chiếm 7,6% thương mại gạo toàn cầu - ​​sản lượng hàng năm giảm 31% so với cùng kỳ năm ngoái, do lũ lụt nghiêm trọng vào năm 2022. Bộ Nông nghiệp Mỹ (USDA) cho biết tác động của sự thiếu hụt này “thậm chí còn tồi tệ hơn dự kiến ban đầu”. 

Công nhân cấy lúa tại tỉnh Chiết Giang, phía đông Trung Quốc. Ảnh: Getty Images.

Theo một nghiên cứu khoa học, lúa là loại cây trồng dễ bị tổn thương và có khả năng mất mùa cao nhất trong thời kỳ El Nino (hiện tượng nóng lên dị thường của lớp nước biển bề mặt ở khu vực xích đạo trung tâm và Đông Thái Bình Dương, kéo dài 8 - 12 tháng, hoặc lâu hơn, thường xuất hiện 3 - 4 năm 1 lần).

Ngoài những thách thức về nguồn cung thắt chặt, gạo đã trở thành một lựa chọn thay thế ngày càng hấp dẫn sau khi giá của các loại ngũ cốc chính khác tăng vọt, kể từ khi Nga tấn công Ukraine vào tháng 2/2022, ông Hart cho biết thêm. Kết quả là nhu cầu về gạo đã được thúc đẩy mạnh.

“Bát cơm” của ai sẽ bị ảnh hưởng?

Ông Oscar Tjakra, nhà phân tích cấp cao tại ngân hàng nông nghiệp và lương thực toàn cầu Rabobank, cho biết sản lượng gạo hàng năm thấp hơn ở các quốc gia khác như Mỹ và EU cũng góp phần gây ra thâm hụt.

“Tình trạng thâm hụt sản lượng gạo toàn cầu sẽ làm tăng chi phí nhập khẩu gạo của các nước nhập khẩu gạo lớn như Indonesia, Philippines, Malaysia và các nước châu Phi vào năm 2023”, ông Tjakra nói.

Bà Kelly Goughary, nhà phân tích tại Gro Intelligence, cho biết nhiều quốc gia cũng buộc phải giảm kho dự trữ trong nước. Bà cho biết các quốc gia bị ảnh hưởng nặng nề nhất bởi thâm hụt sẽ là những nước đang phải chịu lạm phát giá lương thực trong nước cao, như Pakistan, Thổ Nhĩ Kỳ, Syria và một số nước châu Phi.

“Thị trường xuất khẩu gạo toàn cầu, vốn thường chặt chẽ hơn so với các loại ngũ cốc chính khác… đã bị ảnh hưởng bởi lệnh hạn chế xuất khẩu của Ấn Độ,” ông Hart của Fitch Solutions cho biết.

Ấn Độ đã cấm xuất khẩu gạo tấm vào tháng 9 , một động thái mà ông cho rằng là “nhân tố thúc đẩy giá chính” đối với gạo. 

Thặng dư trong tầm mắt

Tuy nhiên, sự thiếu hụt có thể sớm trở thành dĩ vãng.

Fitch Solutions ước tính rằng thị trường gạo toàn cầu sẽ trở lại “trạng thái gần như cân bằng vào năm 2023/24”.

Điều đó có thể dẫn đến giá gạo tương lai giảm so với cùng kỳ năm ngoái, xuống dưới mức năm 2022, nhưng vẫn tăng ở mức hơn 1/3 so với giá trị trung bình trước Covid (2015-2019), một phần do kho dự trữ được bổ sung sau một giai đoạn rút vốn trên diện rộng.

“Chúng tôi tin rằng thị trường gạo sẽ có thặng dư trở lại vào năm 2024/25 và sau đó tiếp tục nới lỏng trong trung hạn.” Fitch dự đoán thêm rằng giá gạo có thể giảm gần 10% xuống còn 15,5 USD/100kg vào năm 2024.

“Theo quan điểm của chúng tôi, sản lượng gạo toàn cầu sẽ phục hồi mạnh mẽ vào năm 2023/24, với kỳ vọng tổng sản lượng sẽ tăng 2,5% so với cùng kỳ năm ngoái,” báo cáo của Fitch dự báo, dựa trên việc Ấn Độ là “động lực chính” của sản lượng gạo toàn cầu trong hơn năm năm tới. 

Tuy nhiên, sản xuất lúa gạo vẫn phụ thuộc vào điều kiện thời tiết.

Mặc dù Cục Khí tượng Ấn Độ dự kiến ​​nước này sẽ nhận được lượng mưa gió mùa “bình thường”, nhưng các dự báo về nắng nóng gay gắt trong quý  II và quý III năm 2023 tiếp tục gây ra mối đe dọa đối với vụ thu hoạch lúa mì của Ấn Độ.

Các quốc gia khác cũng có thể không ngoại lệ.

Nguồn: Nhipcaudautu-CNBC