Để phát huy tối đa tiềm năng của EVFTA và thích ứng với các yêu cầu mới trong chuỗi cung ứng toàn cầu, Việt Nam cần triển khai các chiến lược chủ động, toàn diện hơn. Trong đó, việc thúc đẩy Hiệp định Bảo hộ đầu tư giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVIPA), cải cách xuất xứ hàng hóa, mở rộng hợp tác công nghệ xanh và tăng cường phối hợp ba bên giữa chính quyền - hiệp hội - doanh nghiệp được xem là những hướng đi then chốt.

Đẩy mạnh thực thi EVIPA và cơ chế tự chứng nhận xuất xứ (REX)

Một trong những trụ cột giúp nâng cao hiệu quả thực thi EVFTA là việc đẩy nhanh tiến độ phê chuẩn và triển khai Hiệp định Bảo hộ đầu tư Việt Nam - EU (EVIPA). EVIPA được kỳ vọng sẽ tạo hành lang pháp lý mạnh mẽ, bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư, nâng cao lòng tin và thúc đẩy dòng vốn FDI chất lượng cao từ EU vào Việt Nam. Tính đến đầu năm 2025, EVIPA vẫn chưa được toàn bộ các quốc gia thành viên EU phê chuẩn (còn 9/27 nước thành viên EU chưa phê chuẩn). Việc thúc đẩy quá trình này sẽ mở khóa tiềm năng hợp tác đầu tư giữa hai bên, đặc biệt trong các lĩnh vực chiến lược như năng lượng sạch, hạ tầng và công nghệ cao.

Song song với đó, việc triển khai hiệu quả hệ thống tự chứng nhận xuất xứ hàng hóa REX là một yêu cầu cấp thiết, nhất là trong bối cảnh tỷ lệ tận dụng ưu đãi EVFTA còn chênh lệch giữa các ngành. REX cho phép doanh nghiệp - đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs) - tự khai báo xuất xứ, giúp tiết kiệm thời gian, chi phí và đơn giản hóa thủ tục. Tuy nhiên, theo phản ánh từ nhiều hiệp hội ngành hàng, mức độ phổ biến và sử dụng REX tại Việt Nam còn hạn chế, chủ yếu do doanh nghiệp thiếu thông tin và chưa quen với quy trình thực hiện.

Để cải thiện tình trạng này, cần có các chương trình đào tạo chuyên sâu về quy tắc xuất xứ, triển khai hệ thống tư vấn hỗ trợ tại chỗ và đẩy mạnh phối hợp giữa Bộ Công Thương, Hải quan và các địa phương. Bên cạnh đó, việc số hóa thủ tục hải quan, cải cách quy trình thông quan cũng cần được thực hiện đồng bộ, nhằm nâng cao tính minh bạch, cắt giảm chi phí giao dịch và tăng cường năng lực cạnh tranh cho hàng hóa Việt Nam.

Mở rộng hợp tác công nghệ xanh và chuỗi cung ứng bền vững

Một xu thế toàn cầu đang ảnh hưởng sâu sắc đến thực thi EVFTA là chuyển đổi xanh và các tiêu chuẩn phát triển bền vững. EU đang đẩy mạnh chính sách Thỏa thuận Xanh châu Âu (EU Green Deal), đồng thời siết chặt các yêu cầu về ESG (môi trường - xã hội - quản trị), phát thải carbon và truy xuất nguồn gốc. Theo phân tích của Trung tâm WTO, doanh nghiệp Việt Nam buộc phải thích ứng nhanh hơn nếu không muốn bị loại khỏi chuỗi cung ứng của EU.

Trong bối cảnh đó, EVFTA đóng vai trò là cầu nối để Việt Nam tiếp cận các tiêu chuẩn, công nghệ và nguồn vốn xanh từ châu Âu. Cần khuyến khích mở rộng hợp tác với các đối tác EU trong các lĩnh vực như năng lượng tái tạo, công nghệ tiết kiệm năng lượng, logistics xanh và sản xuất tuần hoàn. Mô hình hợp tác công - tư trong việc phát triển các khu công nghiệp sinh thái, trung tâm đổi mới sáng tạo xanh có thể là bước khởi đầu hiệu quả để chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng bền vững.

Đặc biệt, những sáng kiến về chuyển đổi năng lượng, đầu tư vào hạ tầng xanh và ứng dụng công nghệ sạch sẽ giúp Việt Nam vừa đạt mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050, vừa mở rộng năng lực xuất khẩu sang các thị trường tiêu chuẩn cao như EU.

Đẩy mạnh thực thi EVIPA, đơn giản hóa thủ tục xuất xứ, mở rộng hợp tác công nghệ xanh và nâng cao năng lực thể chế là những đòn bẩy chiến lược để Việt Nam hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững và hội nhập sâu với thị trường EU. Đây cũng là thời điểm để chuyển từ “thực thi thụ động” sang “chủ động chiến lược”, đưa EVFTA trở thành công cụ tăng trưởng dài hạn, không chỉ về mặt kinh tế mà còn về môi trường và quản trị quốc gia.